Мулоҳаза учун мавзу

Тошкентга борадиган бўлдим. Автобусга чиқдим. Узоқ йўлда ёнингда яхши ҳамсуҳбатинг учраб қолса зерикмайсан. Одамни тафтини одам олади-да. Буни қарангки, менга мўйсафид киши йўлда йўлдош бўлди. Гапимиз гапимизга тўғри келди. Суҳбат анча қур олиб, ўз-ўзидан тўйлар ҳақида мавзу очилиб қолди.

-Юртбошимизга минг раҳмат, Оллоҳ умрини узоқ қилсин. Хўп ажойиб иш қилаяпти, - деб гап ташлади шеригим. Қаранг кўпчиликни раҳмни еб, дастлаб икки юз кишига тўй қилишга фармон чиқарди. Бир ёмонликнинг бир яхши томони бор деганларидек, отинг ўчгур коронавирус одамларни анча эпақага солиб қўйди. Ҳозир тўйлар ўттиз кишилик бўлаяпти. Яқинда қишлоқда набирамни суннат тўй қилдим. Стол- стул ўрнига ҳовлининг ўртасида бедапояга гилам солдим. Қишлоқдаги ҳаваскор Рустам доирадаси билан бераққоса тўйни роса қизитди. Қаранг, хурсандчилигимдан ўзим ҳам ўйинга тушиб кетибман. Кампиримдан дашном эшитдим. Ёшларга кулгу бўлдингиз деб. Қизим акасини ўғли жиянига велосипед совға қилди. Келинимни отаси қудам, суннат тўйга деб боқиб юрган бир той етаклаб келиб, боқиб от қиласан, катта бўлиб ўқишга борсанг, отни сотиб, бош-оёқ сарпо қиласан деди. Амаки ва холалар ҳам бўш келмади. Бири дарс тайёрлайдиган курси, бири костюм олиб келди. Ўғлим билан келинимнинг хурсандчилигини айтмайсизми? Тўй қиламан деб, элни олдидан ўтаман деб, эр-хотин анча пул йиққан экан. Тўйга хемири пул кетди. Қолганига автомашина оламиз деб, ният қилишди. Биродари азиз, минг бор шукурки, ўзлигимизга қайтаяпмиз. Ёшим етмишдан ошди. Илгари тўйлар бундай дабдабали бўлмасди. Қишлоқдаги кекса одамларни тўй қиладиган киши уйига чорлаб, нон-ош қиларди холос. Шохона дастурхон тузаб, ҳар хил яхна ичимликлар, спиртли шишалар қўйилмасди. Дастурхонга парварда-нон тортилиб, ош сузиларди холос, суннат тўйида. Никоҳ тўйи жуда ихчам ўтарди. Нохорда келинникига ош тортилиб, куёв икки-учтаси билан доира-танбур қилиб келарди. Ҳозиргидек ЗАГС, вечер деган гап йўқ эди. Никоҳ ўқилгандан кейин эр-у хотин ЗАГС идорасига бориб, ҳеч қандай дабдабасиз рўйҳатдан ўтиб келишарди. Энг қизиғи, келинни отаси ва онаси то набираси туғилмагунча, қизиникига бормасди. Набира туғилгач, тўрт-бешта оғайниси билан бешик тўйи этарди холос. Бундан икки-уч йил олдин бир қўшним уч қиз чиқариб, бўғзигача қарзга ботди. Тақдир-да. Уччала қизи ҳам олий мактабга ўқиб, Тошкентга турмушга чиқди. Қўшнимни ўзи қўли калта одам. Тошкентдагиларни удуми деб, учта куёвнинг уйида полидан тортиб, шипигача бут қилди. Бу ҳам етмаганидек, куёв ва ота-онасига бош-оёқ сарпо қилди. Бундан ташқари, куёвнинг ётоқхонасига мебель, меҳмон кутиб олиш учун стол-стул олиб берди. Санг устига порсанг деганларидек, уччала қизининг чаллариси шўрлик қўшнимни адойи тамом қилди. Бир нарсага куйиб кетаман. Бизни халқимизга Европа ва бошқа давлатларнинг тўй-маракаларини ўтказиш удуми кириб келди. Чумчуқ лайлак бўламан деб, бути ерилгандек, биз уларга таъсиф қилиб, роса тазиримизни еяпмиз. Куёвни уйини мебелга тўлдириш одати қаердан чиқди ўзи. Аввалдан узр мана бу мени қизим. Оқ ювиб, оқ тарадим. Мана бу мен олиб берган ётоқхона мебели. Тўшакда қизим билан лаззатлан деганими? Эҳтимол бу фикр кимларгадир оғир ботар, лекин начора бу ҳақиқат. Одамгарчиликни ҳам мезони бор. Тўғри дунёда орзу-ҳавас деган нарса бор. Қиз ҳам, ўғил ҳам фарзанд. Ота-она фарзандининг бахт-у камоли учун ҳар нарсага тайёр. Лекин орзу-ҳавасни ҳам чегараси бор. Орзу-ҳавас эркаклик, йигитлик ғуруридан устун бўлмаслиги керак. Ахир қайнотасининг олиб берган мебелида, уй-анжомларида яшаётган йигит, виждонан айтгандек ўзини турмуш ўртоғи олдида эркин сезадими? Бу ҳаёт. Эртага эр-у хотин гап талашиб қолса, келин мени отам олиб берган мебелда ётаяпсан деб, куёвнинг юзига солмаслигига ким кафолат беролади. Минг афсуски, шундай гап сўзлар бўлаяпди ҳам. Эрк киши, ғурурли йигит бунга йўл қўймаслиги керак. Бундай эҳтиромлар куёвни камситади. Ақл-у хуши жойида, соғлом, куч-қувватга тўла йигит ҳеч қачон хотини, қайнотасига қарам бўлмайди. Ўзингинг пешона тери билан рўзғорини боқади. Ана шунда эрман, нима десам дерман деган сўзни гапиришга ҳақли бўлади. Меҳнат ва машаққат билан бут бўлган оила муқаддас бўлади.

Йўлдаги ҳамсуҳбатимнинг бу гаплари мени мушоҳада қилишга ундади. Ҳақиқатдан ҳам бизнинг миллатимизнинг эрларини ғурури баланд, ор-номуси устун. Камситиш, ҳақорат, иддаони кўтаролмайди. Бас, шундай экан, буган ота-оналар ўз фарзандларининг ғурури ва ор-номусини ўйлаб иш қилишлари керак.

-Минг бор шукур, ўзлигимизга қайтаяпмиз. Бугун тўйларимиз бурунгидек ихчам, камхарж ўтмоқда, - дейди Каттақўрғон шаҳар “Ноқис” МФЙ раиси Фазилат Абдуллаева. Бугун биз маҳалла нозири, икки-уч нафа оқсоқол тўй қиладиган хонадонга бориб, у билан учрашиб, коронавирус талаблари асосида тўй ўтказишларини айтаяпмиз. Энг муҳими тўй куни тўйхонада ўзимиз бош-қош бўлаяпмиз. Дабдабабозлик, ортиқча ҳаражат, давраларда раққосаларнинг хурмача қилиқларига йўл қўймаяпмиз. ЗАГС маросимини-ку тоза тартибга солдик. Бор йўғи иккита машина, куёвнинг бир жўраси, келиннинг бир жўраси. Шуни айтиш керакки, тартиб қоидани бузган айрим шахслар муросасиз жаримага тортилиб, уларнинг лўттибозлигига чек қўяпмиз. Ана шундай бир воқеа маҳалламизда бўлди. Бир киши ортиқча дабдаба қилганлиги учун жаримага тортилди. Бу эса кўпчилик учун ибрат мактабини ўтади. Бир нарсага ҳайронман. Ахир ўттиз кишилик тўй қилиш, тўйчига ҳам, тўйқурга ҳам жуда қулай-ку. Нега биз ўзимизни фойдамизни тушунмаймиз. Ўчакишгандек удумларимиздан вос кечишга ҳаракат қиламиз. Халқимизга бир гап бор. Замон сенга боқмаса, сен замонга боқ деган. Шундай экан, ўзлигимизга қайтиб, бурунгидек тўйлар қилиб, дабдабабозликдан вос кечайлик...

Ҳа, маҳалла оқсоқоли, йўлдаги йўлдошим она гапни айтди. Эс-хушимизни йиғайлик. Ўзлигимизни унутмайлик. Ғурур ва инсонийлигимизни ориятимиздан устун қўймайлик.

Азим ҚОДИРОВ.